Harbiye Açıkhava Sahibi Kim? Kamusal Bir Sahnede Özel Menfaatin Gölgesi
Harbiye Açıkhava’nın kime “ait” olduğu sorusu, aslında İstanbul’da kültür-sanatın kime hizmet ettiğini de sorgulatıyor. Resmî adıyla Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu, belediyenin uhdesindeki bir kamusal kültür varlığı; yani şehrin, yani bizim. İşletme tarafında ise İBB’nin bağlı kuruluşu Kültür AŞ var. Bu ayrımı netleştirmek, tartışmanın göbeğinde duran “sahiplik mi, işletme mi?” ikiliğini çözmek için şart. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
“Sahiplik” mi “İşletme” mi? Sözcüklerin Gücü ve Sorumluluğu
“Harbiye Açıkhava sahibi kim?” diye sorduğumuzda aslında çoğu zaman “orayı kim yönetiyor, kim karar veriyor, kim kazanç sağlıyor?” demek istiyoruz. Kamusal mülkiyet –özetle İstanbul halkının ortak değeri– ile ticari işletme pratikleri birbirine karıştığında, kültür politikası görünmezleşiyor. İşte tam burada Kültür AŞ’nin rolü devreye giriyor: Takvimlendirme, kiralama, tedarik, biletleme süreçlerinde kamusal ilke ve şeffaflık çıtası ne kadar yüksek? Kültür AŞ’nin resmî duyuruları mekânın çatısı altında yeni sezon ve etkinlik yönetimini üstlendiklerini gösteriyor; peki, bu çatı herkes için eşit gölge mi sunuyor? :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Tarih, İsim, Bellek: “Harbiye”den “Cemil Topuzlu”ya
Harbiye Açıkhava yalnızca bir konser alanı değil; 1947’de açılmış, modernleşme hikâyesinin sahnesi olmuş, 1958’de İstanbul’un eski belediye başkanlarından Cemil Topuzlu’nun adını almış bir bellek mekânı. Bu tarihi süreklilik, bugünkü işletme kararlarının da kent belleğine saygı ve eşitlik ilkeleriyle uyumlu olmasını gerektiriyor. Kısacası “sahiplik” sorusunun cevabı, tarihle birlikte daha da sorumluluk yüklüyor: Bu sahne, önce kamuya; sonra sanatçıya; sonra da piyasaya… Sıralama değiştiğinde, anlam da değişiyor. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Eleştirel Mercek: Kamusal Mekânda Özelleşen Pratikler
Harbiye’de sezon açıldığında afişler parlar, bilet sıraları uzar, sosyal medyada anılar döner durur. Peki perde arkasında neler oluyor? Kamunun kültür mekânını yöneten bir belediye şirketinin, kiralamalarda eşitlik, içerikte çeşitlilik, erişimde adalet kriterlerini nasıl uyguladığını kaç kişi biliyor? İhale ve kiralama koşulları herkese aynı mı? Genç, bağımsız, marjinalize edilmiş sahne sanatlarına programda gerçek bir yer var mı? Kadın sanatçıların, engelli sanatçıların ve LGBTİ+ üreticilerin görünürlüğü mevsimlik bir vitrin mi, yoksa yapısal bir ilke mi? “Kamusal mekân” derken, gerçekten kamunun tamamından mı söz ediyoruz; yoksa ödeme gücü yüksek kitlelere mi sahne açıyoruz?
Bilet Fiyatları, Sponsorluklar ve “Erişilebilirlik”in Çerçevesi
Bilet fiyatlarını belirleyen dinamikler yalnızca sanatçının pazarlık gücü ve mekânın kapasitesi midir? Sponsorluk anlaşmaları ve özel ön satışlar, kamusal mekânda ayrıcalıklı erişim hissi yaratmıyor mu? “Ön sıralar” hep aynı sosyal ağların mı? Bu soruların cevabı şeffaf raporlarla desteklenmediğinde, Harbiye’nin ışıkları halkın üstüne eşit düşmüyor. Unutmayalım: Kamusal bir sahnede “daha çok para verene daha çok kültür” denklemi, kentin kültürel adaletini ince ince aşındırır.
Takvimde Kimler Var, Kimler Yok?
Harbiye’nin takvimi popüler müziğin yıldızlarıyla dolup taşarken, alternatif sahnelerden, deneysel işlerden, çok dilli projelerden ve yerel topluluklardan yeterince pay alınıyor mu? Kentin çoğul demografisine –mülteciler, farklı etnik ve inanç grupları, kuşaklar, mahaller– gerçekten alan açılıyor mu? Kamusal mekânın programlama mantığı, yalnız “büyük isimler ve güvenli kitleler” stratejisine sıkıştığında, kentin yaratıcı ekosistemi steril bir eğlence sektörüne indirgenir.
Provokatif Sorular: Harbiye Kimin, Kararı Kim Veriyor?
— Kamusal sahnede, içerik planlama ilkeleri ve kiralama kriterleri herkesin erişebileceği bir açık veri seti olarak yayımlansa ne değişir?
— Genç ve bağımsız sahneler için sezon başına ayrılmış zorunlu kota olsa, Harbiye’nin hafızasında hangi yeni hikâyeler yazılır?
— Sponsorluk anlaşmalarının tam metinleri ve bilet kontenjanı tahsisleri açıklansa, “ayrıcalıklı erişim” tartışması nasıl seyreder?
— Engelli izleyiciler ve üreticiler için erişilebilirlik standartları (altyapı, altyazı/işaret dili, rehberlik) bağımsız bir kurulca denetlense, Harbiye nasıl “örnek” olur?
— Belediyenin kültür politikası, Harbiye’de somut, ölçülebilir hedeflerle (çeşitlilik endeksi, cinsiyet dengesi, yerel sanatçı oranı) yayınlansa, hesap verebilirlik kültürü güçlenir mi?
Çözüm Odaklı Bir Yol Haritası: Şeffaflık, Çeşitlilik, Erişilebilirlik
1) Açık Veri ve Raporlama: Kiralama bedelleri, takvim seçme kriterleri, sponsorluk kontenjanları, biletleme protokolleri yıllık raporlarla yayımlansın. Böylece “kamu yararı” soyut bir söylem değil, ölçülebilir bir gerçekliğe dönüşür.
2) Programlama Kotaları: Her sezonda belirli bir yüzde; genç/bağımsız üretimler, kadın ve LGBTİ+ sanatçılar, çok dilli projeler için güvence olsun.
3) Erişilebilirlik Standartları: Fiziksel erişimden dijital altyazıya, fiyat politikalarından toplu ulaşım entegrasyonuna kadar bağlayıcı standartlar tanımlansın.
4) Bağımsız Danışma Kurulu: Sanatçılar, akademisyenler, izleyici temsilcileri ve sivil toplumdan oluşan şeffaf bir kurul, karar süreçlerine gözlem ve öneriyle katılsın.
5) Toplulukla Eş-Üretim: Semt dernekleri, gençlik kolektifleri ve mahalle inisiyatifleriyle açık çağrılar düzenlenerek Harbiye’nin sahnesi kadar çevresi de “kültürel alan”a dönüştürülsün.
Son Perde: “Sahibi” Halk Olan Bir Sahnede Hesap Verebilirlik
Harbiye Açıkhava’nın “sahibi”ni sorarken, aslında “kültür hakkı”nı soruyoruz. Evet, mülkiyet kamuda; işletme Kültür AŞ’de. Ama özünde bu sahnenin gerçek sahibi, o koltuklarda oturan, o biletleri alan, o meydanda soluklanan milyonlar. Kamusal mülkiyetin hakkını vermek, yalnızca belediye şirketlerinin değil, hepimizin sınavı. Peki ya sizce? Harbiye’nin ışıkları kime parlıyor; kimin yolunu aydınlatıyor? Bugün bu soruyu yüksek sesle sormazsak, yarın cevapları başkaları yazacak. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
::contentReference[oaicite:4]{index=4}